по

предлог

1) с дат. п. (при обознач. предмета, места, на поверхности к-рого происходит действие) ...га

хлопнуть по спине— җилкәгә сугу

ударить по столу — өстәлгә бәрү

расставить книги по полкам — китапларны киштәләргә урнаштырып чыгу

2) с дат. п. (при обознач. места, предмета, в границах к-рого происходит действие) ...дан, буйлап

идти по дороге — юлдан бару

гулять по городу — шәһәр буйлап сәйран кылып йөрү

3) с дат. п. (в направлении чего-л., следуя чему-л.) уңаена, белән

гладить по шерсти — йон уңаена сыпыру

плыть по течению — агым уңаена йөзү

идти по следам зверя — җәнлекнең эзе белән бару

4) с дат. п. (о местах, к-рые неоднократно посещаются) ...дан ...га

ходить по театрам — театрдан театрга йөрү

5) с дат. п. ...ны

скучать по детям — балаларны сагыну

тоска по родине — ватанны юксыну

6) с дат. п. буенча, ягыннан

чемпион по шахматам — шахмат буенча чемпион

специалист по нефти — нефть буенча белгеч

учитель по профессии — профессиясе ягыннан укытучы

старший по возрасту — яшь ягыннан өлкәне

родственник по матери — әни ягыннан кардәш

7) с дат. п. (в соответствии с чем-л., согласно чему-л.) буенча, нигезендә, ...га карап

работать по плану — план буенча эшләү

действовать по закону — закон нигезендә эш итү

судить по внешности — тышкы кыяфәткә карап фикер йөртү

8) с дат. п. ...ча

отвечать по уставу — уставча җавап бирү

одет по моде — модача киенгән

9) с дат. п. (вследствие, в результате) аркасында, сәбәпле

ошибиться по рассеянности — хәтерсезлек аркасында ялгышу

он не приехал в срок по болезни — авыру сәбәпле вакытында килә алмаган

10) с дат. п. (при указ. на предмет, посредством к-рого совершается действие) белән, аркылы, аша, ...дан

послать по почте — почта белән җибәрү

передать по радио — радио аша тапшыру

говорить по телефону — телефоннан сөйләшү

11) с дат. п. (при указ. на меру времени, срок) буе, буена

не писать по месяцам — айлар буе хат язмау

я не видал его по целым неделям — аны атналар буе күрми тора идем

12) с дат. п. (при обознач. отрезка времени, в течение к-рого регулярно совершается действие) ...ларын; по вечерам кичләрен

13) с дат. п. ...лап

клевать по зёрнышку — бөртекләп чүпләү

платить по часам — сәгатьләп түләү

14) с дат. п. ...ар

заниматься по часу в день — көненә берәр сәгать эшләү

15) с вин. п. кадәр, хәтле, тикле, тиңентен

стоять по пояс в воде — билгә кадәр су эчендә тору

по колено — тез тиңентен

прочитать с первой по десятую главу — беренче бүлектән унынчы бүлеккә хәтле уку

по сей день — шушы көнгә тикле

16) с вин. п.; прост. ...га

сходить по воду — суга барып килү

идти по ягоды — җиләк җыярга бару

17) с дат. п., с вин. п. (в сочет. с числ. при обознач. количества) ...арлап, ...шарлап

по два — икешәрләп

по три — өчәрләп

по четыре — дүртәрләп

по пяти — бишәрләп

по шести — алтышарлап

по восьми — сигезәрләп

по девяти — тугызарлап

18) с предл. п. ...дан соң; ...гач

по истечении срока — срок үткәннән соң

по окончании работы — эш беткәннән соң

•

- по горло занят

- по мне